استرداد هدایای نامزدی

نوشته پیش رو توسط وکیل خانواده در خصوص استرداد هدایای نامزدی و شرایط پس گرفتن هدایای نامزدی برای آشنایی شما عزیزان تنظیم گردیده است. ماهيت حقوقى هداياى قبل از عقد نكاح با هداياى پس ازعقد كه از طرف زوجين و يا بستگان به آنها داده مى شود تا حدودى متفاوت است در این نوشته به بیان خلاصه اى در باب استرداد هدایای نامزدی قبل از ازدواج و هداياى پس از ازدواج می پردازیم.

قانونگذار در مواد ۱۰۳۷و ۱۰۳۸قانون مدنی به ترتیب چنین بیان کرده است که “هریک از نامزدها می تواند درصورت به هم خوردن وصلت منظور هدایای که به طرف دیگر یا به ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف سند باشد. مفاد ماده قبل، از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم بخورد را محسوس نخواهد بود”.

مواد مذکور در خصوص استرداد هدایای نامزدی صرفا مختص دوران نامزدی است و نه دوران عقد. بر طبق قانون هر یک از نامزد ها می تواند اگر نامزدی به هم بخورد و منجر به وصلت نشود، هدیه یا هدایایی را که بین طرفین رد و بدل شده را مسترد نماید و اگر بخشی از هدایا موجود نباشد قیمت آن ها پرداخت می شود. بنابراین هدایای نامزدی یا از روی عادت قابل نگهداری هستند، که می‌توان عین یا قیمت آن را پس گرفت مانند لباس، پارچه و جواهرات و غیره، یا وسایل مصرف‌شدنی و غیرقابل نگهداری هستند مانند گل و شیرینی که قابل استرداد نمی باشند. اگر نامزدی در اثر فوت یکی از طرفین بر هم خورد، طرف مقابل نمی‌تواند هدایا را پس بگیرد و امکان پس گرفتن هدایای نامزدی در این مورد وجود ندارد.

     طرح دعوای استرداد هدایای نامزدی در صلاحیت دادگاه خانواده است که از طریق دادخواست استرداد هدایای نامزدی به عمل می آید.

شرايط  استرداد هدایای نامزدی

۱ – ازدواج به هم خورده و دیگر قرار نباشد که ازدواجی صورت گيرد، در اين صورت هدايايى كه هر يک از طرفين به طرف ديگر داده است قابل مطالبه و استرداد خواهد بود و در اینصورت خواهان می تواند دادخواست استرداد هدایای نامزدی را تقدیم دادگاه نماید.

۲ – اين هدايا به منظور و در راستاى وصلت طرفين رد و بدل شده باشد و به انگيزه ديگرى تقديم شده باشد.

۳ – چنانچه عين هدايا موجود باشد عين هدایا قابل مطالبه و استرداد است لكن اگر عين هدایا موجود نباشد و از بین رفته باشد صرفاً قيمت هدايايى قابل مطالبه است كه عادتاً نگاه داشته مى شود مثلاً هدايايى مصرف شدنى كه با مصرف عين آن از بين مى رود از شمول اين بند خارج است.

۴ – قيمت هداياى نگاه داشتنى كه تلف شده اند درصورتى قابل مطالبه است كه بدون تقصير هديه گيرنده تلف نشده باشد.

۵ – به هم خوردن وصلت به جهت فوت يكى از طرفين نباشد.

استرداد هدایای زوجین که منجر به ازدواج شده است

در قانون مدنی در زمینه استرداد هدایای نامزدی که منجر به ازدواج شده اشاره ای نشده است. با توجه به سکوت قانون مدنی در این مورد دعوای استرداد هدایا پس از وقوع عقد نکاح یکی از دعاوی مورد اختلاف در بین حقوقدانان است که متاسفانه منجر به صدور آرای متفاوت و گاه متناقضی در دادگاههای ما شده است.

بنظر میرسد که بعد از وقوع عقد نکاح هدیه های رد و بدل شده را باید در قالب عقد هبه توجیه کرد و احکام هبه ( موضوع مواد ۷۹۵ الی ۸۰۷ قانون مدنی ) در ابن موارد جاری می گردد. بنابراین در صورتی که دوران نامزدی منجر به ازدواج گردد احکام هبه و بخشش جاری خواهد شد. در نتیجه هر یک از طرفین می‌توانند در صورت وجود هدیه و عدم تغییر آن و مالکیت طرف مقابل، از بخشش خود رجوع و هدیه را استرداد نمایند.
شرایط استرداد هدایا و طلاها بعد از عقد نکاح

۱ – عین هدیه باقى بوده و از بين نرفته باشد. چنانچه به هر دلیلی هدیه از بین رفته باشد دیگر قابل مطالبه نیست به عنوان مثال چنانچه هديه يك دستگاه آپارتمان بوده كه از ناحيه زوج به زوجه هديه شده باشد و در اثر زله و يا آتش سوزى و امثال آن تلف شده باشد قابل استرداد و مطالبه نخواهد بود.

۲ – هبه معوض نباشد یا اگر معوض بوده عِوَض آن داده نشده باشد. به عنوان مثال واهب شرط كند كه در قبال وسيله نقليه اى كه هبه مى كند يك دستگاه موتوسيكلت دريافت نمايد كه در اين صورت چنانچه واهب وسيله نقليه را داده باشد و موتوسيكلت را تحويل گرفته باشد واهب حق رجوع به وسيله نقليه را نخواهد داشت.

۳ – مال مورد هبه از مالكيت متهب خارج نشده باشد و هنوز در مالکیت هدیه گیرنده باشد. به عنوان مثال چنانچه هديه گيرنده وسيله نقليه را فروخته باشد واهب حق مطالبه مال مورد هبه را نخواهد داشت. همچنين است زمانى كه در مال مورد هبه تغييرى حاصل شده باشد كه از حالت اوليه آن خارج گرديده باشد به عنوان مثال شمش طلا تبديل به سكه هاى طلا شده باشد كه در اين حالت مال مورد هديه را نمى توان مطالبه كرد.

مدارک لازم جهت دادخواست استرداد هدایای نامزدی

    شناسنامه و کارت ملی.
    دادخواست استرداد هدایای نامزدی که بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم شده باشد.
    پرداخت هزینه‌های دادرسی.
    مدارکی و دلایلی  که اثبات کننده اهدای هدایای نامزدی باشد. مانند فاکتور یا رسید.

دادخواست استرداد هدایای نامزدی، در تهران و مراکز استانها به یکی از دفاتر خدمات قضایی تقدیم می‌شود و سپس این دفاتر بعد از تکمیل پرونده، دادخواست و ضمایم را به دادگاه خانواده ارسال می نمایند. در سایر شهرها دادخواست استرداد هدایای نامزدی به دفتر دادگاه خانواده تقدیم می‌شود.

وکیل پایه یک

پیشگیری از طلاق و جدایی در لایحه قانون حمایت از خانواده